Vape-schade nuances

In de media zien we nog steeds angstaanjagende berichten over de schadelijkheid van het gebruik van vapes, en daarin voor hun gemak maar meegenomen elektronische sigaretten. Onafhankelijke wetenschappers uit heel de wereld proberen al jaren hier een nuance in aan te brengen, maar worden tot op heden niet gehoord. Hun argumenten worden door “TV experts” te vaak weggeschoven als bevooroordeeld en voor de media zijn nuances blijkbaar niet interessant of ongewenst. De wetenschap geeft echter een duidelijk beeld van hoe schadelijk vapes/e-sigaretten feitelijk zijn. En.. wij houden nu eenmaal van “feitelijk onderzoek”, en niet van “ideologische onderbuikopinie”.

Een eenvoudig voorbeeld van vapes/e-sigaretten emissieschadelijkheid, zoals u dat in de mainstream media tegen komt, vaak verkondigd door deze “TV experts” of politici, is: “De vapes en e-sigaretten bevatten meer schadelijke ‘aldehyden’ dan gewone sigaretten”. Op TV kun je autoriteit proberen af te dwingen met een witte jas of met een hoge functie, maar klopt het dan ook altijd wat je zegt? Of maakt de persoonlijke mening vaak gebaseerd op een ideologie deel uit van hetgeen je wilt overbrengen? Wat is er aan feiten en nuances werkelijk bekend? We duiken in deze blog in de wereld van de wetenschap met betrekking tot vapes en e-sigaretten.

Schadelijke emissies: Aldehydes

Aldehyden zijn organische verbindingen met een reactieve -CHO-groep, vaak gevormd bij verbranding of verhitting, en kunnen irriterend of schadelijk zijn voor gezondheid

Hieronder een vergelijkingstabel van de belangrijkste schadelijke emissies, gebaseerd op onderzoek van Goniewicz et al., Tobacco Control, 2014, Jensen et al., New England Journal of Medicine, 2015, en Sleiman et al., Environmental Science & Technology, 2016. De waardes kunnen per apparaat verschillen, maar voor duiden van de verschillen voldoet onderstaande tabel.

Aldehyde	Traditionele sigaret<br>(rook)	E-sigaret / Vape<br>(normaal gebruik)	E-sigaret / Vape<br>(dry puff / hoge temperatuur)
Formaldehyde	1.6 – 52 µg per trek	0.2 – 5 µg per trek	tot 380 µg per trek ⚠️
Acetaldehyde	52 – 140 µg per trek	0.5 – 10 µg per trek	tot 90 µg per trek
Acroleïne	35 – 200 µg per trek	0.2 – 4.5 µg per trek	tot 60 µg per trek

Duidelijk is te zien dat een vape of e-sigaret bij voorgeschreven gebruik, dus met voldoende vloeistof en normale temperatuur (wattage) instelling significant minder schadelijke aldehyden uitstoot dan een traditionele sigaret. Echter, wanneer je zonder vloeistof of te hoog wattage voor het verdampingselement gaat vapen, dan is de emissie significant groter dan een traditionele sigaret. Nu is het zo dat één ‘dryhit’ hijsje je acuut doet stoppen met het nemen van meer hijsjes, simpelweg omdat de smaak en damp niet te hachelen is. Ga je hiermee toch door, dan belast je je lichaam op de volgende manier:

De formaldehyde veroorzaakt irritatie op de keel en longen. Ben je een ‘binkie’ en ga je lekker ‘dry-vapen’ (met droge coil dampen), dan riskeer je op middellange termijn kans op formaldehydeverbindingen op cellen en dna en mogelijk woekering van cellen. Samen met de andere stoffen, ga je hoesten, je krijgt het benauwd, de smaak is ‘verbrand’ en je kunt pijn op de borst ervaren. De acroleïne zorgt op korte termijn als je blijft ‘dry-vapen’, voor oxidatieve stress op de longen. Dit stofje is de meest en snelst schadelijke van het trio. De Acetaldehyde zorgt op middellange termijn als je blijft ‘dry-vapen’ voor hoofdpijn, irritatie van de slijmvliezen en is neurotoxisch.

Dus, conclusie: bij voorgeschreven gebruik zijn er bij legale vapes of e-sigaretten, significant minder schadelijke emissies dan bij een klassieke sigaret.

Bij continuerend gebruik van een droge coil, dry hits, zijn vapes/esigaretten significant schadelijker dan een klassieke sigaret, maar hierbij de kanttekening: niemand ons bekend heeft het ooit voor elkaar gekregen door de penetrante smaak en geur heen te dampen met een ‘dryburnt’ systeem. Vernieuw dus zo snel mogelijk de coil, vul de tank en stel het wattage weer in tussen de minimale en maximale waarde welke op de coil staat. In de praktijk zullen deze schrikbare emissies dus niet of nauwelijks een mensenlong teisteren en al helemaal niet in een situatie van structureel gebruik.

Tien jaar geleden werd op DampTV al aangetoond dat dampen met een droge coil of met te hoog wattage/ niet te doen is. Dit video item van DampTV over formaldehyde is te bekijken op youtube .

Propyleen glycol (PG) / Plantaardige Glycol (VG)

propyleen glycol (PG) is de vloeistof, samen met plantaardige glycerine (VG), die zorgen voor de binding van het aroma en de nicotine, de mate van keelhit en de zichtbaarheid van de damp. PG is bij normaal gebruik niet giftig voor mensen, maar kan bij te hoge temperaturen en dryburns omgezet worden tot een aldehyde variant die wel schadelijk is voor mensen. (zie vorige hoofdstukje over aldehyden).

Bij plantaardige glycol wordt bij oververhitting acroleïne geproduceerd. Deze stof is in een dryburn setting dus wel zeer belastend voor het menselijk lichaam. Maar zoals eerder gezegd, dryburns zijn niet te pruimen en worden in de praktijk nooit structureel geïnhaleerd bij vapen.

Dan de dierproeven, ofwel muizen- en rattenproeven met PG/VG. In laboratoria is wetenschappelijk, zo gezegd, vastgesteld dat PG/VG lichte luchtwegontstekingen teweeg brengt. “TV experts” projecteren die uitslag 1 op 1 op mensen, en daar gaat het fout. Laten we eens kijken hoe vape ofwel damp van een e-sigaret bij muizen, die zich in een afgesloten tube bevinden, wordt toegediend in dergelijke ‘gruwelijke’ wetenschappelijke studies:

Veel toxicologische studies gebruiken bijvoorbeeld muizen in een blootstellingskamer of nose-only setups, waarbij ze:

Meerdere uren per dag,
Op meerdere dagen per week,
Zonder pauzes,
En vaak met een hoge concentratie damp (veel hoger dan realistisch),

worden blootgesteld aan e-sigarettendamp.

Ze willen in relatief korte tijd:

Effecten versneld kunnen meten (bijv. 1 maand bij muizen = ca. 2 jaar bij mensen)
Mogelijke schade aantonen in omstandigheden waarin het meest waarschijnlijk is dat iets misgaat
Het ‘worst-case scenario’ simuleren, ook als dat niet direct overeenkomt met normaal menselijk gebruik.

🧠 Dus: Kun je dit 1-op-1 op mensen toepassen?

❌ Nee!

Menselijk gebruik	Muizenstudie-opzet
3–10 hijsjes per sessie, verspreid over dag	Continue blootstelling, soms 4–6 uur per dag
Afwisseling met frisse lucht (adempauzes)	Geen pauzes, geen ventilatie tussen puffs
Variabel dampvolume, gedrag gestuurd	Geforceerde dosis, vast volume en frequentie
Individuele gevoeligheden, aanpassing	Één gestandaardiseerd groepje, zonder variatie

🧪 Dierenmodellen zijn dus indicatief, niet definitief. Ze geven biologische aanwijzingen, geen absolute risico-inschattingen voor dagelijkse menselijke gebruikers. Muizen zijn van nature al gevoeliger voor PG en VG dan mensen.

Het mag duidelijk zijn dat de laboratorium experimenten op muizen erg dieronvriendelijk zijn, en als resultaat niet eens bruikbaar om een 1 op 1 vergelijk te maken met het gebruik van vapes bij mensen. Er wordt dan ook te veel waarde toegekend aan de uitkomsten van dit soort brute en onrealistische experimenten waar overheids- en onderzoeksinstituten gebruik van maken.

Nicotine

Als derde schadelijke stofje bekijken we nicotine. Vaak wordt gezegd in de media door ‘experts’ dat nicotine vergeleken kan worden met heroïne. Men doelt dan op de verslavingsfactor. Het is juist dat nicotine dezelfde afhankelijkheidsgebonden snelheid heeft als heroïne, maar de schadelijkheid van nicotine in vergelijk met heroïne is natuurlijk significant minder. Dat laatste wordt voor het gemak er meestal niet bij gezegd, zodat mensen blijven hangen in een vergelijk nicotine=heroïne, wat natuurlijk een foutieve gedachte is. In welke mate is nicotine schadelijk en vanuit welk perspectief kun je hiernaar kijken:

In de media lezen we dat nicotine in vapes en sigaretten slecht is voor het brein van jong volwassenen (18-25jr). Laten we sowieso stellen dat roken en vapen in het algemeen niet een gezonde gewoonte is. Dat gezegd hebbende is het zinnig om te zien wat dan het risicogehalte is op beschadiging van je hersenen als je een vape gebruikt, of sigaretten rookt. De wetenschap is – niet verbazingwekkend overigens – verdeeld in twee kampen (zeer schadelijk vs iets schadelijk) . Eerst de kant van de wetenschappers die menen dat nicotine zeer schadelijk is voor de hersenen van jong volwassenen:

Wat zijn de effecten volgens onderzoekers bij jongeren in het kamp “zéér schadelijk”?

Effect	Beschrijving
🧠 Verstoorde hersenontwikkeling	Vooral in gebieden voor aandacht, geheugen en planning (zoals de prefrontale cortex)
🎯 Verandering in neurotransmitters	Verstoort dopamine- en acetylcholine-systemen → verslavingsgevoeligheid ↑
⚠️ Aandachts- en leerproblemen	Geassocieerd met verminderde schoolprestaties en cognitieve achterstand
🌀 Verhoogde impulsiviteit en stemmingsstoornissen	O.a. depressie, angststoornissen, ADHD-achtige symptomen
🔁 Verhoogde kans op verslaving later	Niet alleen aan nicotine, maar ook aan andere middelen (alcohol, drugs)

Yuan et al. (2015) – MRI-onderzoek liet zien dat jongeren die vapen of roken veranderingen vertonen in witte stof en functionele hersenconnectiviteit. Counotte et al. (2009) – Ratten die als puber aan nicotine werden blootgesteld, vertoonden blijvende gedragsveranderingen op volwassen leeftijd. US Surgeon General Report (2016 & 2020) – Concludeert: “Nicotine exposure during adolescence can cause addiction and harm the developing brain. WHO & CDC – Hebben meerdere publicaties waarin dit als bewezen wordt beschouwd door een deel van de wetenschappers.

👶 Waarom zijn jongeren extra kwetsbaar?

Jongeren leren sneller, maar zijn ook vatbaarder voor beloning → nicotine past hier precies in
Gevoeliger voor verslaving: zelfs kortdurend gebruik kan verslavend zijn
Het brein is in deze fase extra plastisch, wat ook betekent dat fouten in ontwikkeling makkelijker blijvend zijn

🔄 Gevat in risiconiveaus:

Gebruikspatroon	Nicotine-inname	Verslavingsrisico	Kans op hersenschade
1x per week (1 disposable)	~40 mg/week	⚠️ Laag tot gemiddeld	⚠️ Verwaarloosbaar tot laag
1x per dag (1 disposable)	~280 mg/week	🚨 Hoog	🚨 Matig tot verhoogd risico

💡 Hersenschade is niet gegarandeerd, maar bij dagelijks gebruik heb je continue blootstelling aan een neuroactieve stof op een kwetsbaar moment in hersenontwikkeling. Herstel na het stoppen met vapen of roken is er ook. Enkele weken tot aan 2 jaar lang herstellen de hersenen zich in belangrijke mate bij de jongeren. Bij 25 plussers wordt er nauwelijks schade aangericht in de hersenen en het herstelt zich ook snel na het stoppen met vapen of roken. Dat komt omdat de hersenen dan vrijwel geheel volgroeid zijn en de meeste neurologische verbindingen tot stand zijn gebracht. (bron: Chatgpt)

Tot zover dus het wetenschappelijke kamp waar nicotine als zéér schadelijk voor jongeren wordt betiteld. Maar hoe kijken gematigde wetenschappers hier tegenaan en waarom?

Het wetenschappelijke kamp “schadelijk, maar met nuance”

Tja, de wetenschap is het niet helemaal eens met alle facetten met betrekking tot de schadelijkheid van het brein van de jongeren door nicotinegebruik, maar ze zijn het er wel over eens dat nicotine enige vorm (o.a. te frequent gebruik) van schade aan het brein van jongeren kan toebrengen. Wat zijn nuances?

De nuances liggen voornamelijk op de dosering. Bij weinig gebruik van vapes, de frequentie dus, of bij lage nicotine doseringen, ofwel incidenteel gebruik valt het alllemaal nogal mee, menen andere wetenschappers. Hieronder vallen dan dus geen significantie veranderingen in de structuur van de hersenen bij jongeren, geen veranderingen in de cognitieve functies, geen veranderingen in de verslavingsgevoeligheid en geen verandering bij de neurtransmitters.

🧪 Studies die beperkte of geen hersenschade aantonen

Jacobsen et al. (2005)
Deze studie vond geen sterke correlatie tussen licht nicotinegebruik en cognitieve functies bij tieners.
Noel et al. (2020, fMRI-onderzoek)
Niet alle gebruikers vertoonden afwijkingen in witte stof of hersenstructuur.
UK Biobank-gegevens
Associaties tussen nicotinegebruik en hersenschade waren zwakker bij jongvolwassenen dan eerder gedacht.
Micallef et al. (2022, review)
Beperkt bewijs voor structurele hersenschade, vooral bij lage of incidentele blootstelling.

Er zal dus nog wel wat onderzoek moeten plaatsvinden, alvorens er met zekerheid gezegd kan worden dat vapen aantoonbaar een relevante hersenschade bij jongeren teweeg brengt. Voor volwassenen boven de 25 jaar is het plaatje eenvoudiger. Gebruikte je vapes en sigaretten vóór je 25e, dan is het mogelijk, maar hoeft niet persé, dat je hersenschade hebt opgelopen, herstel gaat dan langzamer mits je bent gestopt met gebruiken. Gebruikte je vapes of sigaretten nà je 25e, dan is het ontstaan van hersenschade door vapes of sigaretten niet zo groot meer.

Emissie deeltjes van metalen

Vrijwel alle uitspraken in de media hebben betrekking op de illegale wegwerp vapes. Zo komen ook de emissies van schadelijke metalen voor in het relaas van diverse ‘experts’. Disposables, ofwel wegwerp vapes, hebben een andere constructie dan traditionele e-sigaretten. Bij het verdampingsproces zul je bijvoorbeeld bij traditionele e-sigaretten nooit op soldeerwerk in de vloeistofcontainers stuiten. Je zult denken, waarom noem je soldeer? De wegwerp vapes hebben namelijk een constructie waarbij de gloeidraad direct gekoppeld zit aan een batterijtje. Die koppeling zit vast met een beetje soldeer. In China wordt nog steeds soldeer gebruikt met lood. Bij verhitting is er kans op lood emissie die vermengt wordt in de damp. Dit is één van de zware metalen die gedetecteerd werd bij controletests. Een legaal ingevoerde vape mag geen lood in soldeer bevatten en kennen dus deze vorm van zware metalen emissie niet.

Tevens speelt de temperatuur, gebruikstijd en wattage-instelling mee of de coil, ofwel bij wegwerp vapes, de gloeidraad, metaal emissies vrijgeeft. De kwaliteit van de coil of gloeidraad is hierbij zeker van belang, maar ook de regelchip, die het juiste wattage afgeeft. Bij illegale vapes is het mogelijk dat de gloeidraad dus sneller metaalemissies gaat afgeven, wat schadelijk is voor de gezondheid. Bij e-sigaretten is een goede wattage instelling van belang, maar ook het tijdig wisselen van de coil en bij een dryburn, zeker het wisselen van de coil. Zo voorkom je dat er schadelijke metaal emissies ontstaan.

Conclusie

Met deze blog waarin we op wetenschappelijke basis nuances hebben aangebracht op berichtgeving uit de mainstream media en ‘TV experts’ hopen we dat duidelijk is dat berichtgeving en statements uit die hoek voornamelijk zijn gebaseerd op meestal onrealistische extreme uitersten. Ook worden e-sigaretten en vapes met nicotine in de media nog al eens verward met thc vapes, die geen nicotine bevatten, maar Tetrahydrocannabinol vaak samen met vitamine-E acetaat. Die laatste combi geeft vaak een ticket naar het ziekenhuis, niet gebruiken dus.

Laten we duidelijk zijn, roken en vapen staan ver van het inhaleren van zuivere alpenlucht, maar legale vapes en e-sigaretten zijn bewezen minder schadelijk in vergelijk met gewone sigaretten als men zich houdt aan het voorgeschreven gebruik. Gebruik deze genotsmiddelen sowieso altijd met mate en vape bewust, nog beter, probeer ermee te stoppen. Ben je een jongere tussen de 18 en 25 jaar, bedenk dan dit: Vapen, terwijl je nooit gerookt hebt zal altijd ten nadele werken op je gezondheid, terwijl een roker van klassieke sigaretten juist de schade ermee beperkt.

Als laatste alinea van deze blog nog een opmerking over wetenschap. Wetenschap is een positieve bezigheid voor de mensheid. Het geeft vaak goede inzichten hoe iets werkt of ontstaat en geeft kennis over tal van zaken. Echter, … men dient wetenschap altijd te bevragen omdat een resultaat uit wetenschappelijk onderzoek altijd beïnvloed kan zijn door opinie, bevooroordeling, ideologie, gewenste uitkomst, sponsors van het onderzoek, gewenst beleid van overheden, cherry picking en bedoeld of onbedoelde foutieve conclusies. Dit noemen we Bias. Kijk altijd welke bronnen gebruikt zijn en blijf je logisch verstand gebruiken, zeker als het gaat om informatie uit globale niet specialistische media. Voor je het weet loop je rond met desinformatie, een verschijnsel wat helaas in deze tijd veel te veel voorkomt. [x]