Falend overheidsbeleid

De Christen Unie staatssecretarissen Blokhuis (Rutte III) en Van Ooijen (Rutte IV) hebben met ondoordachte maatregelen geprobeerd om het roken en vapen terug te dringen.

Voor wat betreft het roken kwamen er tal van restricties voor de verkopende tabaks- en gemakszaken. Supermarkten moesten stoppen met verkoop en de accijnzen op shag en sigaretten gingen astronomisch omhoog. Ook de accijns op sigaren ging omhoog, zij het met een minder groot percentage.

Voor wat betreft de E-sigaretten en vapes geldt dat smaakjes zijn verboden, maar ook de tabakssmaken die niet voldoen aan de 16 ingrediëntenlijst van het RIVM mochten niet meer. De smaak van de zogenaamde RIVM vloeistof wijkt daardoor behoorlijk af van wat men aan tabakssmaken gewend was in 2023 en de jaren ervoor. Ook eventuele smaak alternatieven (bijvoorbeeld aroma’s om zelf te mixen) zijn inmiddels van de Nederlandse markt af. Naast het smaakjesverbod kwam er ook een ‘kopen op afstand’ verbod en een uitgebreider uitstalverbod.

Zijn de maatregelen effectief?

De hamvraag is natuurlijk of de maatregelen hebben geleid tot minder roken en minder gebruik van de vapes of e-sigaretten. Het antwoord hierop is makkelijk te geven, en wellicht niet onverwacht: Neen.

Wat is er gebeurd?

Tabak/shag/sigaren

Als we eerst kijken naar het roken, dan zien we dat zo’n 30% van de rokers nu hun tabak haalt in omringende landen, waarbij Duitsland de meeste Nederlandse rokers trekt. De prijzen van tabak liggen in Duitsland namelijk flink lager, en als men de moeite neemt om vanuit bijvoorbeeld Limburg de rit te maken naar Luxemburg, dan is men nog goedkoper uit dan in Duitsland. De drempel om het in Duitsland, België of Luxemburg te halen is door de fikse prijsverhoging in Nederland flink lager geworden en om die reden is het zeer rendabel om daar tabak te shoppen. Een debat over dit onderwerp is in september 2024 aangevraagd door Caroline van der Plas (BBB), omdat de politiek er blijkbaar nu pas achter komt dat de Nederlandse schatkist flinke accijnsbedragen mis loopt.

In dit opzicht is het beleid dus contraproductief en vermoedelijk zullen de CBS cijfers van 2024 laten zien dat er geen daling in het aantal rokers zal zijn, gezien de stijging van het aantal rokers in 2023 in vergelijk met 2022. (bron: CBS Statline Open Data) Het accijnsbeleid op tabak met enorme accijnsverhogingen, waarbij onze buurlanden veel lagere prijzen hanteren, werkt dus in 2024 vermoedelijk ook niet echt om het aantal rokers naar beneden te krijgen.

E-sigaret en vapen

Het aantal E-sigarettengebruikers of vapegebruikers is alleen wat gedaald in de leeftijdscategorie van 30 jarigen tot 50 jarigen. Door het ‘kopen op afstand’ verbod kwamen tal van e-sigaretgebruikers in een lastige situatie omdat ze in hun buurt geen vapeshops hadden zitten. Deze e-sigarettengebruikers gingen verloren aan de klassieke sigaret. Ze zijn terug gaan roken. In 2023 is het gebruik onder jongeren gestegen wat voornamelijk komt door de wegwerp vapes met smaakjes. Dit gebruik kan in 2024 niet meer goed door de overheid gemonitord worden omdat dit artikel een onderkomen heeft gevonden bij de enorm groeiende ‘illegale markt’ en niet meer verkrijgbaar is bij de legale vapeshops. Voor 2024 zijn de cijfers vermoedelijk iets lager, maar nog steeds significant hoog. De jongeren halen het nu dus zonder leeftijdscontrole, bij dealers op straat/schoolplein of op social media of bij de nachtwinkeltjes. Een ander deel van de jongeren is terug, of gestart met roken. Door het ontbreken van de vapes is nicotineconsumptie sowieso alleen nog mogelijk middels de klassieke tabakssigaret, wat het roken onder jongeren dus kan verhogen. Dat zullen we denkelijk zien in de CBS cijfers van 2024. Hier faalt het overheidsbeleid dus.

Het reguliere E-sigarettengebruik is in 2024 onder de 30-plussers afgenomen en zal door het ontbreken van smaakjes alternatieven verder dalen. Een deel van de e-sigarettengebruikers is terug tabak gaan roken. Een ander deel haalt de smaakjes in de buurlanden. Ook in dit opzicht faalt het overheidsbeleid zichtbaar.

De prognose voor 2024/2025

De prognose voor dit jaar en het komend jaar bij voortgang van het huidige overheidsbeleid is dat op tabaksgebied meer rokers over de grens hun sigaretten en shag gaan halen, maar ook dat het aantal rokers niet gaat dalen, en wellicht zelfs stijgt door het draconische beleid op vapes en e-sigaretten. Daarbij komt er voor de overheid significant minder accijns binnen om de schatkist te spekken. Het beleid doet dus niks voor de volksgezondheid en werkt ook nog eens contraproductief voor de staatsinkomsten. Meestal betekent dat dat dit verloren geld elders vandaan moet komen, bijvoorbeeld in de vorm van andere algemene belastingen…

De effecten voor tabaksspeciaalzaken

Ook voor uw tabaksspeciaalzaak is het overheidsbeleid niet rooskleurig. Door de maatregelen op vapes en e-sigaretten zullen de omzetten op deze producten dalen. De winstmarges op tabak zijn al erg klein voor de ondernemer en omdat een steeds groter deel van de rokers hun tabak haalt in het buitenland lopen ze sowieso omzet mis.

De cijfertjes voor de E-sigarettenverkoop en liquids zijn ook niet erg rooskleurig omdat de smaakjes niet meer legaal verkrijgbaar zijn en de RIVM tabaksvloeistof vaak niet de gewenste smaak op levert. Ook hiervoor gaan gebruikers naar België of Duitsland.

Het wordt nog een hele uitdaging voor Nederlandse tabaks/vapeshops om de zaak rendabel te kunnen laten draaien. Ondertussen floreert de illegale handel in vapes en sigaretten als nooit tevoren en worden de ideologische doelen van de overheid in het geheel niet gehaald….. [x]